Các bước dạy học Tiếng Việt cho người nước ngoài

Nhà giáo ưu tú Tô Ngọc Sơn chia sẻ kinh nghiệm dạy tiếng Việt cho người nước ngoài sau một năm dạy tiếng Việt tại Lào.

Học chữ cái tiếng Việt từ bảng chữ cái tiếng Anh

Khi học sinh nhớ đúng thứ tự bảng chữ cái tiếng Anh, giáo viên chỉ cần thêm các chữ cái tiếng Việt theo yêu cầu. Điều này không chỉ phù hợp với học sinh mà còn phù hợp với giáo viên giúp học sinh ghi nhớ nhanh bảng chữ cái tiếng Việt ngay trên lớp.

Khi viết các chữ cái tiếng Việt, nên tuân theo quy trình viết chữ thường và chữ hoa. Sau khi học sinh viết đẹp, trôi chảy, giáo viên có thể giới thiệu và khuyến khích (tùy ý) viết theo mẫu viết hiện hành (với điều kiện giáo viên viết đúng và đẹp, nếu không thì chỉ khuyến khích).

Nên giới thiệu độ cao của từng chữ và luyện viết ngay từ bây giờ để học sinh làm quen với cách viết đúng và đẹp.

Khi đọc chữ tiếng Việt phải đọc đúng theo quy định hiện hành.

Giáo viên không nên vội yêu cầu học sinh viết hoa, viết sáng tạo hay viết thường. Làm như vậy, học sinh không đeo khuyên tai sẽ cảm thấy rất khó khăn, bị ảnh hưởng tâm lý.

Tách phụ âm và nguyên âm ngay sau khi học tốt các chữ cái

Sau khi đọc viết thành thạo, bảng chữ cái giúp học sinh nhận biết và ghi nhớ ngay các nguyên âm, phụ âm. Phân vùng này cũng phải từ bảng chữ cái tiếng Việt.

Nhìn vào bảng phụ âm và nguyên âm, học sinh dễ hình dung. Các chữ cái khi đọc bằng hơi thở bị tắc ở đâu đó trong khoang miệng sẽ là phụ âm. Chữ cái khi đọc lấy hơi phát ra tự nhiên, thoải mái không lẫn lộn đó là nguyên âm.

Các phụ âm và nguyên âm có thể được kết hợp để tạo thành các phụ âm ghép hoặc nguyên âm đôi cũng được học sinh nhận ra và ghi nhớ ngay lập tức.

Học tiếng đọc ngay sau khi học vần

Học ghép vần và đọc vần là nội dung trọng tâm và rất quan trọng. Giáo viên phải tỉ mỉ, chú ý khi hướng dẫn học sinh ghép vần cũng như cách đọc vần.

Bắt đầu từ bảng phụ âm và nguyên âm, làm ngược lại như trong bảng hướng dẫn để học sinh biết cách ghép vần. Khi đã ghép vần, chỉ cần thêm phụ âm để có âm, hoặc đôi khi chính vần đã là âm. Và như vậy học sinh sẽ muốn bắt cặp để đọc to.

Khi học sinh ghép tiếng, lúc này giáo viên giúp học sinh biết ngay quy tắc chính tả, rất thuận tiện và dễ nhớ. Ví dụ: C không được vần với âm đầu i để tạo thành âm a. Từ đó, quy tắc chính tả được hình thành: k + (i, e, ê) và c + các âm đầu của vần là các nguyên âm còn lại; g/gh hay ng/ng cũng làm như vậy.

Nên dạy ngay tiếng đọc, giúp học sinh hiểu nghĩa của từ

Để học sinh nhớ vần, nhớ cách ghép các phụ âm với vần để có tiếng, giáo viên cần chủ động tạo từ và có thể sử dụng các từ mà học sinh vừa sưu tầm được. Chọn từ ngữ gần gũi, dễ đọc, dễ nhìn, dễ hiểu, dễ nhớ lâu… để học sinh vui vẻ, ham học.

Có nhiều cách để giải nghĩa từ: So sánh từ ngữ, giải thích bằng hình ảnh, khơi gợi cảm xúc, đặt từ ngữ trong ngữ cảnh, v.v. Nhưng phần giải nghĩa từ tiếng Việt bằng tiếng Lào thì không thể bỏ qua. Điều này rất hữu ích cho việc dịch các câu tiếng Việt sang tiếng Lào và ngược lại ở các giai đoạn sau.

Trong khi thực hiện bước này, giáo viên không nên lạm dụng hoặc sa đà vào việc giải nghĩa từ. Việc giải thích từ cần được chú trọng để tạo hứng thú, tiết học không nhàm chán và tăng hứng thú học tập của học sinh. Do đó, chỉ chọn một cách giải thích đại diện cho một số từ. Mục đích chính của bước này vẫn là đọc đúng.

Luyện nói câu ngắn

Đến đây, giáo viên nên khéo léo nâng cao kỹ năng nhận biết ngôn ngữ, từ ngữ mà học sinh tiếp cận được bằng cách luyện nói thành tiếng các câu ngắn, các từ ngữ có phần tiếp xúc. Giáo viên không nên giới hạn số từ và lượng từ trong một câu. Học sinh nói trọn câu, đủ hiểu là được.

Việc luyện nói thành thạo các câu ngắn là một bước ngoặt quan trọng, có thể coi là chìa khóa kích hoạt sự nhạy cảm, ứng xử linh hoạt của người học khi sử dụng tiếng Việt.

Giáo viên cần khuyến khích học sinh phát biểu theo nhiều cách khác nhau, tuyệt đối không được phê bình, đánh giá, nhận xét sai. Khuyến khích học sinh cảm nhận và phát biểu theo hướng tích cực mà giáo viên chủ động nêu ra.

Học sinh nói được câu, câu có nghĩa sẽ tăng hứng thú học tập lên gấp nhiều lần. Đẳng cấp sống. Điều này thể hiện rõ sự thành công của giáo viên và thời gian dạy học trong việc đạt được mục tiêu đề ra.

Hiểu cách nói tiếng Việt

Trong phần thi viết câu ngắn, giáo viên nên giới thiệu cách nói của người Việt nhiều hơn cho học sinh. Phương pháp này không chỉ giúp học sinh nhìn ra những cách nói sai mà luôn tìm ra cách nói hay, phù hợp với giọng điệu của người Việt.

Bài phát biểu tiếng Việt chỉ nên chia làm 2 kiểu để học sinh dễ nhớ: Câu ngắn gọn, súc tích, cách nói này thường dùng cho câu hỏi và câu trả lời; Nói đúng nghĩa là câu có đủ 2 phần chính và có thể có các phần phụ, cách diễn đạt này rõ ràng và đẹp.

Bước này đòi hỏi rất nhiều sự linh hoạt từ phía giáo viên. Người giáo viên cũng cần nhạy bén trong việc lựa chọn, khéo léo sử dụng câu, đồng thời giúp sửa câu cho học sinh theo nguyên tắc khuyến khích học sinh nói, nói hăng say và dần dần nói hay, nói đúng; học sinh không nhút nhát, rụt rè và không sợ mắc lỗi khi luyện nói.

Tùy theo thời gian, sự nhạy cảm của học sinh mà giáo viên thực hiện các bước trên trong bài dạy của mình. Ví dụ, tôi thường học bảng chữ cái (bước 1) trong một giờ, bước 2 – chia phụ âm, nguyên âm trong một giờ, v.v.

Sau khi học sinh nói tốt các câu ngắn, giáo viên nên khơi dậy niềm đam mê học tập của học sinh bằng cách khen khi các em nói được câu dài, câu có nghĩa hoặc đúng cấu trúc ngữ pháp, v.v. Không dừng lại ở khả năng nói thành câu mà nên giao thêm nhiệm vụ cho các em lần lượt viết đoạn văn giới thiệu theo các chủ đề sau: Một ngày của em; Gia đình tôi; riêng tôi; thời tiết của đất nước tôi; Kinh nghiệm học tiếng Việt của tôi,….

Với phương pháp trên, trong 3 tháng dạy và học, học sinh của tôi đã đọc, viết và hiểu tiếng Việt cơ bản. Học sinh hứng thú học tập có thể giao tiếp bình thường một cách vui tươi và đáng yêu.

Các cách làm này là dựa trên kinh nghiệm của tôi và đã đạt được hiệu quả mong muốn. Tôi nghĩ rằng có lẽ nhiều thầy, nhiều thầy có nhiều năm kinh nghiệm hơn sẽ vẫn có những cách làm thiết thực và chất lượng.

TÚ Ngọc Sơn/ Theo GIÁO DỤC VÀ THỜI ĐẠI